ქართული ენის გრამატიკა ( მართლწერა)

შეცდომაა                              მართებულია

არა    და                                                   არადა

არა    ერთი                                      არაერთი       ( მაგრამ  არა  ერთი   და  ორი  წელი)

არა    ერთგზის                                       არაერთგზის( მაგრამ  არა   ერთგზის  და  ორგზის)

არა     ერთხელ                                       არაერთხელ( მაგრამ არა   ერთხელ და ორჯერ)

არა     თუ                                             არათუ

არამარტო                                                არა    მარტო

არაგზით                                                 არასგზით

არაუადრეს                                             არა   უადრეს

არაუგვიანეს                                           არა    უგვიანეს

არაუდიდეს                                            არა   უდიდეს

არაუმაღლეს                                          არა   უმაღლეს( მაგრამ არაუმაღლესი  ხარისხისა)

არაუმეტეს                                              არა   უმეტეს

არაუშავსრა                                            არა  უშავს   რა

არცერთი                                                არც   ერთი   ( არც   ერთთან)

არცერთხელ                                          არც    ერთხელ

არც   ვინ                                                 არცვინ( არცვის)

არც    თუ                                                არცთუ

არცკი                                                      არც   კი

ქართული ენის გრამატიკა

-1-                                                                                                  ---------------------------------------------------------

       1.      ნაღმებისგან გათხრილ მიწას  ჩიტები დასეონდნენ.

რომელი ბრუნვის ფორმაა  ნაღმებისგან?-------------------------------------------------

რომელია მისი თანდებული და რას გამოხატავს ის?----------------------------------------------

როგორ დაიშლება მორფოლოგიურად სიტყვა,,ნაღმებისგან“?---------------------------------

ამოიწერეთ ზმნა , შეუწყვეთ პირები  და გამოყავით პირის ნიშნები---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რა წევრია ,,ნაღმებისგან“?---------------------------------------------------------------------------

ამოიწერეთ ქვემდებარე და გაარკვიეთ რომელი მეტყველების ნაწილით არის გადმოცემული------------------------------------------------------------------------------------------

რა სინტაქსური კავშირია მოცემულ წყვილს შორის- ,,გათხრილ მიწას“?-----------------

                                  2.  დარიალიდან გადავარდნილი ხაზარეთისკენ მიცურავს წერო.

 რომელი ბრუნვის ფორმაა ,,დარიალიდან“?---------------------------------------------

როგორ დაიშლება მორფოლოგიურად ,,ხაზარეთისკენ“?--------------------------------

შეუყწვეთ ზმნას პირები და  გამოყავით პირის ნიშნები-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                                   3.   ლურჯ მწვერვალებს ქარი  რძისფერ ნისლში ხვევდა.

ამოიწერეთ ზედსართავი სახელები--------------------------------------------------------

წინადადების რა წევრია,,მწვერვალებს“?------------------------------------------------

როგორია ამ სიტყვის მორფოლოგიური აგებულება( დაშალეთ)?--------------------------

რა წევრია ,, რძისფერ“?-------------------------------------------------------------------

რა წევრია  ,,ნისლში“?---------------------------------------------------------------------

რომელია მისი თანდებული და რას გამოხატავს ის?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                                   4.ღრუბლების თალხი ჩაბალახები მოიხვიეს  მწვერვალებმა.

ამოიწერეთ ზმნა  შეუწყვეთ პირები  და გამოყავით პირის ნიშნები.---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რა წევრია ,,ღრუბლების“?-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რა წევრია ,,მწვერვალებმა“ და  რა მეტყველების  ნაწილია ის?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

,,თალხი ჩაბალახები“  რა  სინტაქსური კავშირია  ამ წყვილს შორის?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ამოიწერეთ  სინტაქსური წყვილები.---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-2-                                                                                                     --------------------------------------

                                                 1.ჩვენი  კალმახები  მორბედას ჩამუქებულ ლანდს დაედევნენ.

,,ჩამუქებულ ლანდს“ რა სინტაქსური კავშირია ამ წყვილს შორის?-----------------------------------------------------------

ამოიწერეთ ზმნა, შეუწყვეთ  პირები და  გამოყავით პირის ნიშნები---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რა წევრია ,,ლანდს“?----------------------------------------------------------------------------------

რა წევრია ,,ჩვენი“?------------------------------------------------------------------------------------

რომელი მეტყველების ნაწილით არის გადმოცემული,,ჩვენი“?---------------------------------------------------------------

 წინადადების რა წევრია,,კალმახები“?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ამოიწერეთ სინტაქსური წყვილები------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                                          2.პატრონმა გამოხარშული პარკებისგან წვრილი  ძაფები ამოახვია.

,,პარკებისგან“-რომელი ბრუნვის ფორმაა?-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რომელია მისი თანდებული და რას გამოხატავს ის?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რა წევრია ,,პარკებისგან“?---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ამოიწერეთ ზმნა და შეუწყვეთ პირები, გამოყავით პირის ნიშნები----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                                                      3.ერთხელ კეტებით გალახეს ეს ორი სახელოვანი აბრაგი.

ამოიწერეთ ზმნა , შეუწყვეთ  პირები  , გამოყავით პირის ნიშნები---------------------------------------------------------

რა წევრია,,კეტებით“?--------------------------------------------------------------------------------

რა წევრია,,სახელოვანი“?----------------------------------------------------------------------------

რამდენი მთავარი წევრია  მოცემულ წინადადებაში?--------------------------------------------

                                 4. და ირაკლიცა ჯარსა ქართველსა  განამხნევებდა მამობრივის ხმით.

ამოიწერეთ ზმნა  შეუწყვეთ  პირები  , დაშალეთ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რომელ ბრუნვასი დგას,,მამობრივის ხმით“?--------------------------------------------------------------------------------

  ,,მამობრივის ხმით“?  რა სინტაქსური კავშირია  ამ  წყვილს შორის------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

როგორი  წყობისაა  სინტაქსური  წყვილი,,ჯარსა ქართველსა“?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ამოიწერეთ ქვენდებარე და გაარკვიეთ, რომელი  მეტყველების ნაწილიოთ არის გადმოცემული------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ქართული ენის გრამატიკა

1. ენის დანიშნულება.

ენა ადამიანთა ურთიერთობის, აზრთა გაზიარებისა და გარესამყაროს შეცნობის საშუალებაა.

2.ქართული  ენა სამწერლობო ენაა.

ეს იმას ნიშნავს, რომამ ენაზე იბეჭდება ჟურნალ-გაზეთები, სახელმძღვანელოები, მხატვრული ნაწარმოებები, მეცნიერული გამოკვლევები.

3.ქართული ენა საქართველოს  სახელმწიფო ენაა.

ეს იმას ნიშნავს, რომსაქართველოში ხელისუფლება, პრესა, რადიო და ტელევიზია ქართულ სალიტერატურო ენაზე მუშაობს. ოგო ღვღისმსახურების, განათლების ხელოვნებისა და მეცნიერების ენაა ჩვენს ქვეყანაში.

           სახელმწიფო ენად ქართული  გამოაცხადა მეფე ფარნავაზმა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე  III საუკუნეში.

,,ესე ფარნავას იყო პირველი მეფე ქართლსა შინა ქართლოსისა ნათესავთაგანი. ანამ განავრცო ენა ქ ქართული და არღარა იზრახებოდა სხვა ენა ქართლსა შინა თვინიერ ქართულისა“.                                             

                                                                                                                    ლეონტი მროველი( ძველი ქართული მემატიანე)

4.დიალექტი.

   სალიტერატურო ენისგან განსხვავებულ კუთხურ მეტყველებას დიალექტი  ანუ კილო ჰქვია.

ქართული ენის დიალექტები
აღმოსავლური	დასავლური	საქართველოს ფარგლებს გარეთ გავრცელებული
ქართლური კახური მესხურ-ჯავახური ფშაური მოხეური ხევსურული თუშური მთიულურ-გუდამაყრული	იმერული რაჭული ლეცხუმური გურული აჭარული	იმერხეული ინგილოური ფერეიდნული

5. ქართველური ენები    

                                     ფუძე-   ქართველური ენა

                          ქართული           მეგრულ-ლაზური         სვანური

                              დედა                      დიდა                     დი

                                მამა                      მუმა                        მუ

                               ძმა                            ჯიმა                     ჯიმილ

 6.    ენის  შემსწავლელ მეცნიერებას  ენათვეცნიერება ჰქვია.

                                        ენათმეცნიერების       დარგები

       ფონეტიკა                                       ლექსიკა                                  სტილისტიკა

     და  გრაფიკა                           და  ფრაზეოლოგია    

                      

                         გრმამტიკა                                                                           პუნქტუაცია

მორფოლოგია                    სინტაქსი

                                                  ფონეტიკა და გრაფიკა 

                    ფონე( ბერძნული სიტყვაა და ხმას ნიშნავს)

        ბგერებს, რომლებსაც ადამიანი მეტყველების დროს იყენებს, ფონეტიკა შეისწავლის

       გრაფიკა შეისწავლის ბგერების ასოებით გამოხატვას.

სამეტყველო ბგერები იყოფა ორ ჯგუფად: ხმოვნებად და თანხმოვნებად.

თანამედროვე სალიტერატურო ქართულში  33 ბგერაა , ასოც ოცდაცამეტია. 

მარცვალი-  არის ხმოვანი ან ხმოვნის შემცველი ბგერათა ჯგუფი. სიტყვაში რამდენი ხმოვანიცაა, იმდენი მარცვალია. ერთმარცვლიანი სიტყვა  გადასატანად არ გაიყოფა.თუ მარცვალი ხმოვნისგან შედგება   მისი გადატანა და  დატოვენა წინა სტრიქონზე არ შეიძლება .   მაგ. ა-იღო    ლამაზი-ა

8. ქართული დამწერლობა

მრგლოვანი	მრგლოვანით  შესრულებულია V-IX  საუკუნეების  ქართული წარწერები და ხელნაწერები
ნუსხური	ნუსხური ანუ კუთხოვანი სახე გვხვდება IX  საუკუნიდან
მხედრული	მხედრულის უძველესი ნიმუშები X საუკუნიდან მოიპოვება.

ქართული ანბანი ერთია და არა სამი!  ნუსხური მრგლოვანის განვითარების შედეგია, მხედრული კი ნუსხურის სახეცვლილებითაა  მიღებული.

1. როგორ სიტყვას ჰქვია სრულმნიშვნელობიანი? დამხმარე?

სიტყვა, რომელსაც დაესმის კითხვა,სრულმნიშვნელობიანია.დამხმარე სიტყვას კითხვა არ დაესმის.

2.როგორ სიტყვას ჰქვია ფორმაცვალებადი? ფორმაუცვლელი?

სიტყვა , რომელიც ფორმას იცვლის  ბრუნების ან უღლების მიხედვით. ფორმაუცვლელია სიტყვა, რომელიც არ იცვლის ფორმას.

3. სიტყვის რა ნაწილს ჰქვია ფუძე?

სიტყვის იმ ნაწილს, რომელსაც ფორმისმცვლელი აფიქსები დაერთვის, ფუძე ჰქვია.

4.რა ეწოდება ფუძეზე დართულ ელემენტს?

 ფუძეზე დართულ ელემენტს  აფიქსი( სართი) ჰქვია.

5.რა ჰქვია თავში დართულ აფიქსს? ბოლოში დართულს?

თავში დართულ აფიქსს პრეფიქსი( თვსართი) ჰქვია. ბოლოში დართულს- სუფიქსი( ბოლოსართი).

6. როგორ აფიქსს ჰქვია მიმოსახრელი? წარმომქმნელი?

 მიმოსახრელი აფიქსი სიტყვას  ფორმას უცვლის( ბრუნვის ნიშნები). წარმომქმნელი აფიქსები- მნიშვნელობას.

7. რამდენი მეტყველების ნაწილია ქართულში? ათი.

8. როგორი მეტყველების ნაწილია არსებითი სახელი?ფორმაცვალებადი და სრულმნიშვნელობიანი სიტყვა, რომელიც აღნიშნავს საგანს.

9.რას ჰქვია ბრუნება?დაბოლოებათა მიხედვით სახელის შვიდნაირად ცვლას  ბრუნება ეწოდება.

10.რამდენი ბრუნვაა  ქართულში? შვიდი

11. რომელი ბრუნვის ნიშანს შეიძლება დაერთოს სავრცობი?

მიცემითში, რათესაობითში, მოქმედებითსა და ვითარებითში ბრუნვის ნიშანს შეიძლება დაერთოს  ა  ხმოვანი, რომელსაც სავრცობი ჰქვია.

12 ჩვეულებრივ მეტყველებაში რა შემთხვევაში იხმარება სავრცობი? სამ შემთხვევაში:

1) როცა  აღნიშნულ ბრუნვებში დართულ სახელს  და   ან  თუ  კავშირი მოსდევს(მთას-ადა ბარს );2)როცა  ნათესაობიშში დასმული მსაზღვრელი მეორე ადგილზე დგას( აკაკი წერეთლ-ის-ა); 3)როცა ბრუნვის ფორმას ც ნაწილაკი დაერთვის  ( ამხანაგს-ა-ც)

13. რამდენგვარია სახელები ფუძეთა დაბოლოების მიხედვით?ორგვარი- ხმოვანფუძიანი და თანხმოვანფუძიანი.

14. რომელ ბრუნვაში უნდა დავსვათ სახელი , რომ  მოვნახოთ მისი ფუძე? მოთხრობითში, ჩამოვაშოროთ ბრუნვის ნიშანი და რაც დარჩება , ის იქნება  ფუძე( კაც-მა     მზე-მ)

15.როგორ ფუძეს ჰქვია სრული? უსრული? სრულია, თუ ხმოვანი არ აკლია( ირემ-მა) უსრულია , თუ ხმოვანი აკლი( ირმ-ის)

16.რას ჰქვია ფუძის კუმშვა? მხოლობითი რიცხვის  რამდენ ბრუნვაში ხდება  კუმშვა  და რომელი ხმოვნები  ვარდება ფუძიდან? 

ფუძიდან ხმოვნის ამოღებას კუმშვა ჰქვია. კუმშვა მხ. რიცხვის სამ ბრუნვაში ხდება: ნათესაობითში, მოქმედებითსა და ვითარებითში. ფუძიდან ვარდება  ა, ე, და ო ხმოვნები . ოხმოვანი ზოგჯერ სუსტდება და მის  ადგილას  ჩნდება  ვ თანხმოვანი( მაწონი- მაწვნის)

17. .რას ჰქვია ფუძის კვეცა?მხოლობითი რიცხვის  რამდენ ბრუნვაში ხდება  კვეცა  და რომელი ხმოვნები   იკვეცება?

 ფუძის ბოლო ხმოვნის ჩამოშორებას  კვეცა ჰქვია.  მხ. რიცხვის 2 ბრუნვაში ხდება( ნათესაობითსა და მოქმედებითში) ფუძეს ეკვეცება  ა  , ე  ხმოვნები. მრავლობითში  აშეკვეცილია შვიდივე ბრუნვაში, ე არ იკვეცება. მთა-მთ-ები  დღე- დღე-ებ-ი.

18.რამდენი რიცხვი აქვს სახელს ქართულში?   ორი- მხოლობითი და მრავლობითი.

19.რამდენგვარია მრავლობითი რიცხვის ფორმათა წარმოება? ორგვარი  : ებიანი და ნარ-თანიანი

20.რამდენ ბრუნვაში აწარმოებს  -ებ სუფიქსი მრავლობითს? ნ  სუფიქსი? თ  სუფიქსი?გარდა რიცხვისა , რას აღნიშნავს თ ბოლოსართი?  ებ სუფიქსი  შვიდივე ბრუნვაში აწარმოებს, ნსუფიქსი -ორში( სახელობითი და წოდებითი) თ სუფიქსი სამში( მოთხრობითი, მიცემითი, ნათესაობითი).

21.როგორ უნდა გავიგოთ , რომელ ბრუნვაშია  თანიან მრავლობითში დასმული სახელი?

უნდა ჩავანაცვლოთ ებიანი ფორმა  ( კაცთა თქვეს-კაცებმა თქვეს).

22. რომელ სახელებს  არა აქვთ მრავლობითი რიცხვის ფორმები?

 მრავლობითი არ აქვთ: 1) საკუთარ სახელებს; ბ)აბსტრაქტულ სახელებს; გ)ნივთიერებათა სახელებს; დ) მოქმედების არსებით სახელებს( ჭრა, კერვა)

 23. როგორ სიტყვას ჰქვია საზოგადო არსებითი სახელი?

სიტყვას, რომელიც მრავალ ერთნაირ საგანს აღნიშნავს, საწოგადო სახელი ჰქვია.

24.რამდენგვარია არსებითი სახელები ფუძეთა დაბოლოების მიხედვით?ორგვარია:ხმოვანფუძიანი, თანხმოვანფუძიანი .

25. როგორ სახელს ჰქვია კუმშვად- კვეცადი? სახელი, რომლის ფუძე ერთდროულად  იკვეცება და იკუმშება, კუმშვად-კვეცადია.

26.რომელ ბრუნვებში ხდება კუმშვა და კვეცა ერთდროულად? მხ. რიცხვის  სამ და ებიანი მრავლობითის შვიდივე ბრუნვაში. ( მოყვარე, პეპელა, ქარხანა, ტომარა, ფანჯარა, ქვეყანა ბეგარა)

27. რატომ არის თავისებური არსებითი სახელი-   ამბავი, ღვინო,  თვალი, წელი,   ფერი ბერი კარი ?

 ამბავი - ამბ- ის (  ავ)   ღვინო- ღვინ-ის( ო)  ბეჭდის თვლის - კაცის თვალ-ის , ხუთი  წლის  - წელ-ის ტკივილი, კარ-ის   -  ჭიშკრ-ის.

28.   წოდებით ბრუნვაში დასმულ   სახელს  რა შემთხვევაში  დაერთვის  ო   და  რა შემთხვევაში   -ვ?

თუ საზოგადო არსებითი  სახელი თანხმოვანფუძიანია   ან   ერთმარცვლიანი ხმოვანფუძიანია  დაერთვის --ო ( არწივ-ო  მზე-ო   ხე-ო) ; თუ ხმოვანფუძიანია, დაერთვის - ვ  (  დედა(ვ) ).

საკუთარი არსებითი სახელებია: ადამიანთა სახელები, გვარები, ფსევდონიმები, ზედმეტსახელები., გეოგრაფიული სახელები( მთები, ზღვები, მდინარეები..) წელიწადის დროები, თვეების , კვირების, დღეების სახელები, ციური სხეულების სახელები ნ ნაწარმოებების დაწესებულებების ჟურნალ-გაზეთების სახელები.

29.  რამდენგვარია ადამიანთა საკუთარი სახელები ფუძეთა დაბოლოების მიხედვით?

ორგვარი-ხმოვანფუძიანი და თანხმოვანფუძიანი

30. რით განსხვავდება ადამიანის საკუთარი სახელების ბრუნება  სათანადო ფუძის  საზოგადო არსებითი სახელების ბრუნებისგან?  არ იკუმშება, არ იკვეცება, არ დაერთვის წოდებითი ბრუნვის ნიშანი, არ აქვს მრავლობითი რიცხვი.

31. რა და რა დაბოლოების გვარები გჰხვდება ქართულში? -შვილი, - ძე,  -ია, -უა, -ვა , იან,

32.რომელი გვარებია კუმშვადი? მაჩაბელი, წერეთელი

33. რომელი გვარებია  მხოლობითში  კვეცადი და მრავლობითში -უკვეცელი? -ძეზედაბოლოებული გვარები(  ძნელაძ-ის  ძნელაძე-ებ-ი).

34. რომელი გვარებია მხოლობითში უკვეცელი და მრავლობითში კვეცადი?-ია, -უა, -ვა -ზე დაბოლოებული გვარები ( ჩაჩავა-თი -   ჩაჩავ-ებ-ი).

35.როგორ იბრუნვის სახელი და გვარი ერთად?თუ სახელი წინ უსწრებსგვარს,  ფუძის სახით არის ყველა ბრუნვაში( მარიამ  ბერაძე,  ირაკლი წერეთელი)

36. სიების შედგენისას  რომელი იწერება პირველად და როგორ უნდა ვიხმაროთ საკუთარი სახელი?

 ჯერ იწერება გვარი , შემდეგ-სახელი ფუძისეულად ( ავალიანი თამარ).

37. როგორი მეტყველების ნაწილია თანდებული?ფორმაუცვლელი, დამხმარე .

38.რომელია თანდებულიანი ბრუნვები? უთანდებულო?თანდებულიანი ბრუნვებია: სახელობითი, მიცემიღი, ნათესაობითი, მოქმედებითი, ვითარებითი.

38.რომელი  თანდებული დაერთვის სახელობითის ფორმას და რა შემთხვევაში?-ვით თანდებული  დაერტვის მხოლოდ თანხმოვანფუძიან სახელს ( ვეფხვ-ი-ვით).

39.რომელი თანდებულები დაერთვის მიცემითის ფორმას? -ვით, -თან,- ზე, -ში.

40. რა შემთხვევაში უნდა ვიხმაროთ გან თანდებული და რაშემთხვევაში- დან ?

-გან   თანდებულიან ფორმას დაესმის კითხვები: ვისგან? რისგან?

გან-დან-  დაესმის კითხვები  საიდან , რა დროიდან?