მე-10 კლასი ჰაგიოგრაფია

„შუშანიკის წამების“ ისტორიული მნიშვნელობა

ნაწარმოებში ჩანს, რომ ქალები და მამაკაცები მე-5 საუკუნეში ერთად არ ჭამდნენ საჭმელს: „ოდეს ყოფილ არს აქამომდე, თუმცა მამათა და დედათა ერთად ეჭამა პური“ — ამბობს დედოფალი. ქალი გარეთ თავდაუბურავი არ გადიოდა: „მოჰყვანდა წმიდაჲ შუშანიკ უხამური და თმაგარდატევებული, ვითარცა ერთი ვინმე შეურაცხთაგანი და ვერვინ იკადრა თავსა მისსა დაბურვად“.

ნაწარმოებიდან ვგებულობთ, რომ ქართულად უკვე არსებობდა „ევანგელე“ ანუ სახარება და მოწამეთა ღვაწლის ამსახველი წიგნები. ისტორიული მნიშვნელობა აქვს ანტიოქიის პალეკარტსაც. ეს იყო უსახელო ჩასაცმელი, მოსასხამი. იქიდან გამომდინარე, რომ შუშანიკს ანტიოქიის პალეკარტი ეცვა, ვხვდებით, რომ საქართველოს სავაჭრო ურთიერთობა ჰქონდასირიასთან, რომლის ერთ-ერთი ქალაქი ანტიოქიაა და ეს პალეკარტიც იქიდან არის.

პერსონაჟები

·         შუშანიკი (შუშანიკ სომხურად „შროშანს“ (ყვავილი) ნიშნავს) — ვარსქენის მეუღლე, სომეხი მხედართმთავრის, ვარდან მამიკონიანის ასული.

·         იაკობი — ნაწარმოების ავტორი, მღვდელი.

·         ვარსქენი — ქვემო ქართლის ერისმთავარი, ანუ პიტიახში 482 წლამდე, არშუშა პიტიახშის ძე (ვახტანგ გორგასლის ბრძანებით ვარსქენს თავი მოჰკვეთეს სამშობლოს ღალატის გამო).

·         შუშანიკის შვილები — სამი ძე და ერთი ასული.

·         აფოცი — საპიტიახშოს ეპისკოპოსი.

·         ჯოჯიკი — ვარსქენის ძმა.

·         ჯოჯიკის ცოლი — რომელსაც დედოფალმა ჭიქა სახეში შეალეწა და ღვინო ძირს დააქცია.

·         სპარსეთის მეფის შვილი - ვარსქენის მეორე ცოლი

·         კაცი ვინმე სპარსი — ის სამჯერ ჩნდება ნაწარმოებში, ვარაუდობენ, რომ ვარსქენთან დაახლოებული პირი იყო.

·         ვარდან მამიკონიანი — შუშანიკის მამა (მოხსენიებულია ნაწარმოებში).

·         არშუშა — ვარსქენის მამა (მოხსენიებულია ნაწარმოებში).

·         სამოელი — თავი ეპისკოპოსთა - კათალიკოსი.

·         იოანე — ეპისკოპოსი.

·         დიაკვანი — რომელსაც უნდა ეთქვა დედოფლისათვის „მტკიცედ დეგ“, მაგრამ პიტიახშისგან შეშინებულმა მხოლოდ ამის თქმა მოასწრო: „მტკი…“.

·         კაცი ვინმე წმინდა — ანუ ბერი, ვისთანაც აფოცი და იაკობი იყვნენ წასულნი რაღაცის საკითხავად.

·         ვინმე ხუცესი — ანუ მღვდელი, რომელსაც ვარსქენმა კვერთხი ჩაარტყა ზურგში.

·         სპარსთა მეფე — ნაწარმოებში მოხსენიებული სპარსთა მეფე არის პეროზი (459—484)

·         ვინმე ჭაბუკი — რომელმაც იაკობს ვარსქენის დანაბარები გადასცა, რომ მას ხლებოდა.

·         კარისკაცი — რომელმაც შეუშვა იაკობი დედოფლის სანახავად.

·         კარისკაცი — რომელიც იაკობმა ქრთამით, საჩუქრით გადმოიბირა, რათა შუშანიკთან შეეშვა.

·         მსახური — რომელიც სპარსეთიდან ახლადდაბრუნებულმა პიტიახშმა „სადიასპანოჲთა ცხენითა“ გამოაგზავნა დედოფალთან ამბის საკითხად.

·         მოციქული — რომელიც ვარსქენმა დედოფალთან გააგზავნა შემდეგი სიტყვებით: თუ სასახლეში არ დაბრუნდები, „ჩორდ წარგცე შენ ანუ კარად კარაულითა“.

·         ძიძიშვილი — რომელიც ვარსქენმა შუშანიკთან შეაგზავნა გადმოსაბირებლად.

·         ვიღაც ადამიანი — რომელიც მივიდა დედოფალთან და უთხრა: კარგად მიუგე ვარსქენს პასუხი, მას შენი მოტყუება უნდოდა და სხვა ბოროტეული განზრახვა ჰქონდა შენთვის.

საყოფაცხოვრებო ნივთები ნაწარმოებში, რომლებიც მე-5 საუკუნეში გამოიყენებოდა

·         ჭიქა (ნაწარმოებიდან ვხვდებით რომ არსებობდა სასმელი ჭიქა)

·         ასტამი ანუ ცეცხლის რკინის საჩხრეკი.

·         კუბასტი ანუ შუბლსაკრავი ზედ წაწერილი რელიგიური ტექსტით.

·         კვერთხი, რომელიც ვარსქენს ჰქონდა.

·         ანტიოქიის პალეკარტი, რომელიც დედოფალს ემოსა.

·         სამკაულები, რომელიც ეკეთა შუშანიკს და მათ დიდი მნიშვნელობაც ჰქონდა, რადგან როცა ვარსქენმა დედოფლის ქმრობა უარყო, სამკაულებიც გამოართვა.

·         ალიზი, ანუ აგური, რომელიც სენაკში შუშანიკს ბალიშის მოვალეობას უწევდა.

·         გირჯაკი, ანუ ნაბადი, რომელსაც სენაკში შუშანიკი ქვეშაგებლად იყენებდა.

გეოგრაფიული ადგილები „შუშანიკის წამებაში“

·         სპარსეთი

·         ქართლი

·         ჰერეთი ანუ საინგილო

·         დაბა ცურტავი

·         ჩორი ანუ დარუბანდი

·         ურდი (ადგილის სახელწოდება)

·         სამეფო კარი (იგულისხმება სპარსთა მეფის კარი ქ. ქტესიფონში)

·         ანტიოქია (ქალაქი ძვ. სირიაში)

 სხვათა სიტყვები      პავლე მოციქულის, მაცხოვრის- ორივეს იმოწმებს შუშანიკი

  

,,წამებაი წმიდისა და  ნეტარის  ჰაბოისი“  მე-8 საუკუნის ნაწარმოები

ავტორი- იოვანე საბანისძე

ნაწარმოებს წინ უძღვის ეპისტოლეები-   წერილები   სამოელ ქართლის კათალიკოსისა და იოვანე საბანისძისა ; ხსართან მღვდელი  შუამავალი კათალიკოსსა და  იოვანე საბანისძეს შორის .

პერსონაჟები

ნერსე - ქართლის ერისმთავარი

ადარნესე კურაპალატი- ნერსეს მამა(მოხსენიებულია ნაწარმოებში).

 ნერსეს  დედა, ცოლ-შვილი(მოხსენიებულია ნაწარმოებში).

აბდილა მუმნი- ბაღდადის ამირა

მაჰდი-  აბდილა მუმნის შვილი  , ბაღდადის  ამირა

აბო- არაბი ჭაბული სარკინოზთა ტომიდან

თბილისის ამირა- სახელი უცნობია

 ლეონ მეორეა- ფხაზეთის მეფე

სარკინოზები - თბილისში მცხოვრები არაბები

ხაზართა მეფე- სახელი უცნობია

 სტეფანოზ გურგენის ძე - ქართლის ერისმთავარი  ,ნერსეს  დისშვილი

სხვათა სიტყვები  - სოლომონ ბრძენის , მაცხოვრის - ორივეს  იმოწმებს აბო

გეოგრაფიული ადგილები   ,,აბოს წამებაში“

·         ბაღდადი  - არაბთა სახალიფოს დედაქალაქი

·         ქართლი

·         თბილისი

·         აფხაზეთი- დასავლეთ საქართველო

·         ხაზარეთი-ჩრდილოეთ კავკასიაში მდებარე სახელმწიფო

·         დარიალი

,,გრიგოლ ხანთელის ცხოვრება"

  ავტორი-გიორგი მერჩულე

დაწერის დრო- X საუკუნე

პერსონაჟები

გრიგოლ ხანძთელი-
საბა იშხნელი-
ქრისტეფორე-
თეოდორე-
ხუედიოსი-
ილარიონი-
აშოტ კურაპალატი-
გაბრიელ დაფანჩული-
ადარნესე, ბაგრატი, გუარამი-
ზენონი-
დედა ფებრონია-
არსენი-
 ეფრემი-
სიძვის დიაცი-
გრიგოლის დედა
მირიანი-
დემეტრე-

,,გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება“

ვისი სიტყვებით იწყებს  გიორგი მერჩულე ,,გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებას“?-------------------------------------

ვის ოჯახში აღიზარდა გრიგოლ ხანძთელი-------------------------------------------------------------------------------

ვისი სიტყვები შეახსენეს გრიგოლს, როდესაც მისი მღვდლად კურთხევა გადაწყვიტეს?---------------------------

რა ერქვა ხანძთაში დაყუდებულ ბერს?------------------------------------------------------------------------------------

რა ერქვა  იმ აზნაურს, რომელთანაც მამა გრიგოლი დასახმარებლად მივიდა?--------------------------------------

ვისი სახელობის იყო ხანძთის ტაძარი?------------------------------------------------------------------------------------

რომელი მონასტრის წინამძღვარი იყო დედა ფებრონია?---------------------------------------------------------------

 რატომ მივიდა ზენონი დედა ფებრონიასთან?--------------------------------------------------------------------------

რა ერქვათ აშოტ  კურაპალატის  შვილებს?------------------------------------------------------------------------------

სად გაემგზავრა გრიგოლი?-----------------------------------------------------------------------------------------------

რომელი მონასტრის განგება ჩამოუტანა მეგობარმა გრიგოლს  იერუსალიმიდან?-------------------------------

ვინ დაიმოწაფეს თეოდორემ და ქრისტეფორემ?------------------------------------------------------------------------

ვინ დაიმოწაფა გრიგოლმა?-----------------------------------------------------------------------------------------------

რომელი მონასტერი ააშენეს აფხაზეთში?------------------------------------------------------------------------------

ვინ იყო ილარიონი?-------------------------------------------------------------------------------------------------------

ვინ მიიღო აშოტის  შემდეგ კურაპალატობა?---------------------------------------------------------------------------

რამდენი წელი იყო არსენი ქართლის კათალოკოსი?-----------------------------------------------------------------რამდენი წელი იყო ეფრემი აწყურის ეპისკოპოსი?---------------------------------------------------------------------

ვისნ იყო  ჯავახეთის საეკლესიო კრების ინიციატორი და რატომ?---------------------------------------------------

რა უწოდა მამა გრიგოლს ერუშელმა ეპისკოპოსმა?--------------------------------------------------------------------

რა ერქვა არსენის მამას?-----------------------------------------------------------------------------------------------------

სად წაიყვანა მამა  გრიგოლმა სიძვის დიაცი??------------------------------------------------------------------------

ვინ გადაწყვიტა გრიგოლის მოკვლა?----------------------------------------------------------------------------------

რის საფასურად უნდა მოეკლა ანჩელ კაცს  მამა გრიგოლი?------------------------------------------------------------რა არის ,,საწელიწდო იადგარი“?------------------------------------------------------------------------------------------

რომელ მონასტერში იმყოფებოდა მამა გრიგოლო საცოცხლის ბოლო წლებში?-------------------------------------

 სად აღესრულა მამა გრიგოლი?------------------------------------------------------------------------------------------

,,შუშანიკის წამება“

რა ერქვა  ვარსქენის მამას?------------------------------------------------------------------------------------------------

რა ერქვა შუშანიკის მამას?---------------------------------------------------------------------------------------------

ვინ იყო ცურტავის ეპისკოპოსი?-------------------------------------------------------------------------------------

რამდენი შვილი ჰყავდათ ვარსქენსა და შუშანიკს?--------------------------------------------------------------

 ვინ აუწყა ვარსქენს შუშანიკის განდგომა?-------------------------------------------------------------------------

ვისი სიტყვები დაიმოწმა შუშანიკმა  იაკობთან  პირველი საუბრის  დროს?--------------------------------------

ვარსქენმა პირველად  ვინ  გაგზავნა შუშანიკთან  მოციქულებად  ?-----------------------------------------------

სად წავიდა პურობის შემდეგ ვარსქენი?-------------------------------------------------------------------------

რა დააბარა   ვარსქენმა  იაკობს  შუშანიკთან ?------------------------------------------------------------------

როდის აწამა მეორედ  შუშანიკი  ვარსქენმა?----------------------------------------------------------------------

  რას ადარებს შუშანიკს  იაკობი, როდესაც ციხეში მის სანახავად მივა?-----------------------------------------------

შუშანიკის ციხეში ჩასმის შემდეგ სად წავიდა ვარსქენი?-------------------------------------------------------

 სად იყო ვარსქენის დედა დამარხული?---------------------------------------------------------------------------------

პირველი წამების შემდეგ ვინ სთხოვა ავარსქენს აეხსნა ბორკილები დედოფლისთვის?--------------------------

რამდენი წელი იყო შუშანიკი ციხეში?-----------------------------------------------------------------------------------

 სადაური პალეკარტი ემოსა დედოფალს ციხეში ყოფნის დროს?-----------------------------------------------------

ვინ უწოდა  შუშანიკს ქრისტეს სძალი?-----------------------------------------------------------------------------------

 ვის უწოდებს შიშანიკი საწუთრო მეუღლეს?---------------------------------------------------------------------------

 ვინ ზრუნავდნენ  დედოფალზე ფარულად?-----------------------------------------------------------------------------

  ,აბოს წამება“

ვინ იყო ნერსე?-----------------------------------------------------------------

სად დაიბარეს  ნერსე?---------------------------------------------------------------

რამდენი წელი იყო  ნერსე  ციხეში?------------------------------------------------------------------

 რომელი ტომიდან იყო აბო?--------------------------------------------------------------------------

 რა პროფესიის იყო აბო?-----------------------------------------------------------------------------

რამდენი წლის იყო აბო?-------------------------------------------------------------------------------

სად მოინათლა აბო?-----------------------------------------------------------------------------------------

 რამდენი კაცი იყო ნერსეს ამალაში, როდესაც ის ქართლიდან  წავიდა?----------------------------------------

სად  წავიდა ნერსე  ხაზარეთის შემდეგ და რატომ ?---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ვინ დანიშნეს ნერსეს შემდეგ ქართლის ერისმთავრად?-----------------------------------------------------------------

ვინ იყო მსაჯული?------------------------------------------------------------------------------------------------------------

რამდენი დღე იყო აბო ციხეში?--------------------------------------------------------------------------------------

 რომელ ფსალმუნს ამბობდა აბო, როდესაც დასასჯელად მიჰყავდათ?----------------------------------------

სად  დასაჯეს  აბო?------------------------------------------------------------------------------------------------------

 სად დაწვეს აბოს გვამი?---------------------------------------------------------------------------------------------

 რა  სასწაული  მოხდა აბოს წამების პირველ დღეს?--------------------------------------------------------------------

 რა სასწაული მოხდა აბოს წამების მეორე დღეს?------------------------------------------------------------------------